OI ΑΡΕΤΕΣ ΤΗΣ ΜΗ-ΠΡΑΞΗΣ
Οι επιστήμονες δεν αρκούνται να χτυπάνε καμπανάκια συναγερμών για τα τεράστια προβλήματα της ανθρωπότητας, όπως αυτό της κλιματικής αλλαγής, αλλά έχουν ριχτεί με τα μούτρα στη δουλειά και μας προτείνουν λύσεις. Ας πιάσουμε δυο απο τις πιο πρόσφατες και δημοφιλείς απο αυτές, είναι ενδεικτικές του τρόπου σκέψης αυτών των καλοκάγαθων τύπων με την άσπρη μπλούζα.
Η Joanne Chory είναι η επικεφαλής της ομάδας που στοχεύει στη γενετική μετάλλαξη όσο το δυνατόν περισσότερων καλλιεργήσιμων ποικιλιών φυτών, έτσι ώστε αυτά να έχουν μεγαλύτερες ρίζες που δε θα αποσυντίθενται, αλλά θα παραμένουν στο χώμα κατακρατώντας κάποιες ποσότητες CO2. Σε αντίθεση με τα ατελή φυτά που έχουμε επι του παρόντος, τα οποία, στο τέλος της ζωής τους, ή αν πρόκειται για καλλιεργήσιμα, του κύκλου εργασιών τους , αποδίδουν πίσω στην ατμόσφαιρα ένα ποσοστό του CO2 που απορρόφησαν εν ζωή, αυτή η βέρσιον 2 των φυτών θάβει στο χωράφι γύρω στο 20% του CO2 για εκατοντάδες χρόνια. Έχουν βρει και όνομα για τα τερατάκια που ετοιμάζονται να αμολήσουν στον κόσμο: υπερ-φορτισμένα (super-charged) φυτά.
«Ως βιολόγοι εξετάσαμε το πρόβλημα διαφορετικά. Δεν σκεφτήκαμε μια τεχνική λύση. Δεν σκεφτήκαμε να χτίσουμε ένα μεγάλο μηχάνημα που να ρουφάει τον αέρα και να δεσμεύει το διοξείδιο του άνθρακα σε ένα σφουγγάρι, ή οτιδήποτε παρόμοιο. Σκεφτήκαμε ότι ακριβώς αυτό κάνουν τα φυτά από τη φύση τους», εξηγεί η Joanne Chori, που έχει μελετήσει τη γενετική των φυτών στο Ινστιτούτο Βιολογικών Μελετών του Salk στο Σαν Ντιέγκο για περισσότερα από 30 χρόνια.
Της πήρε τριάντα χρόνια σπουδών και μελετών αλλά το κατάφερε: συνειδητοποίησε κάτι που όλοι μας μάθαμε στο σχολείο, ότι δηλαδή τα φυτά τρέφονται με διοξείδιο του άνθρακα, ήλιο και νερό. Για να κλείνουν τα στόματα όλων εκείνων που λένε ότι οι επιστήμονες είναι στην πλειοψηφία τους ένα μάτσο σόσιοπαθς, χαμηλής κοινωνικής νοημοσύνης και ανύπαρκτης ηθικής παίδευσης, που απέχουν τόσο απο την λογική, την κοινή ή την επιτηδευμένη, όσο και οι προκατοχοί τους, οι παπάδες.
Βέβαια η εν λόγω κυρία ψεύδεται. Και μπουρδολογεί και ψεύδεται. Γιατί αυτό που σκέφτηκε είναι ακριβώς μια τεχνική λύση. Ο ορισμός της τεχνικής λύσης. Αν η γενετική τροποποίηση όλων των καλλιεργούμενων ποικιλιών, δεν είναι τεχνική λύση, τότε τι σκατά είναι; Και αν συζητείται σοβαρά, είναι γιατί ακριβώς πρόκειται για τέτοια. Έχει δηλαδή κατασκευαστικό κόστος, δισεκατομμύρια ευρώ έρευνας και βομβαρδισμού του γονιδιώματος εκατομμυρίων φυτών και εκμίσθωση των κατάλληλων πολιτικών επιδότησης για να υιοθετηθούν τα εν λόγω βομβαρδισμένα φυτά απο τους αγρότες. Αν υποστήριζε κάτι εξαιρετικά πιο λογικό και λιγότερο τεχνικό, όπως πχ ότι αντι να επιδοτήσουμε τους αγρότες για να υιοθετήσουν τα supercharged φυτά της, θα αρκούσε να τους επιδοτήσουμε για να σταματήσουν τις γεμάτες χημικά μονοκαλλιέργειες, ή, ακόμα πιο στοιχειώδες, να σταματήσουμε γενικά να εξολοθρεύουμε τα δάση και τα φυτικά οικοσυστήματα για κάθε επιχειρηματική ή επιστημονική μαλακία, απο την καλλιέργεια βιομάζας, μέχρι την κατασκευή γηπέδων γκολφ σε μεσογειακά οικοσυστήματα, πιθανότατα δε θα έφτανε ποτέ στα αυτιά μας. Δε θα έβρισκε την ανάλογη χρηματοδότηση ή δε θα περνούσε καν απο τον εθισμένο στην αυτο-επιβεβαίωση επιστημονικό εγκέφαλο.
Ή ας δούμε την άλλη οικολογική ιδέα που πλασάρεται πολύ τώρα τελευταία. Να φυτέψουμε λέει ένα τρις δέντρα, να η λύση για την κλιματική αλλαγή. Ποιος μπορεί να πει όχι σε κάτι τέτοιο; Το να φυτεύεις δέντρα είναι καλό, τελεία. Το ότι συχνά γίνεται ποδοπατώντας τα νεόφυτα των καμμένων ή εκχερσώνοντας πρώην δασικές εκτάσεις, περνά συνήθως απαρατήρητο απο τις κάμερες που συνοδεύουν τους ανήλικους εθελοντές δεντροφυτευτές, είναι άρα ήσσονος σημασίας.
Υπολογίζοντας χοντρικά σαράντα δέντρα ανα στρέμμα (λιγότερα αν στοχεύουμε σε δέντρα πλήρους ανάπτυξης) απαιτούνται γύρω στα 25 δις στρέμματα. Που θα τα βρούμε αυτά; Σίγουρα όχι στις νησίδες αυτοκινητόδρομων και στα πρανή των χωματουργικών, εκεί είναι ήδη φυτεμένα ή θα έπρεπε να είναι. Το ίδιο ισχύει και για τα περιαστικά πάρκα. Τα βιομηχανικά ή οικιστικά οικόπεδα κοστίζουν και μιλάμε για 25 τρισεκατομμύρια τετραγωνικά μέτρα. Οι έρημοι θα΄ταν μια καλή λύση, αλλά είναι έρημοι, δεν επιδέχονται δηλαδή δεντροφύτευσης, τουλάχιστον όχι χωρίς τεράστιο κόστος. Τι μένει; Οι περιοχές εκτός ανθρώπινων δραστηριοτήτων, αγροτικών, οικιστικών ή επιχειρηματικών. Αυτό που συνήθως αποκαλούμε, φυσικά οικοσυστήματα. Βουνά και δάση δηλαδή κυρίως. Περιοχές που είτε έχουν δέντρα απο μόνες τους ή, αν αφεθούν στην ησυχία τους, θα αποκτήσουν συντόμως.
Και δε θέλει ούτε πολύ, ούτε νοσηρή, φαντασία για να νοιώσουμε παγωμένα κύματα να διατρέχουν τη ραχοκοκαλιά μας, στη σκέψη των απανταχού παρόντων επενδυτών να γλυκοκοιτάζουν ραχούλες και ρέματα, λιβαδάκια και δασάκια που παλεύουν να ανακάμψουν και να υπολογίζουν πόσους λάκκους μπορούν να ανοίξουν τα μηχανάκια τους την ώρα και πόσο μπορούν να υπερτιμολογήσουν τον απαραίτητο δρόμο για εκεί. Είναι βέβαιο άλλωστε ότι μια τόσο ηθικά άσπιλη ιδέα θα λάβει και την ανάλογη κρατική χρηματοδότηση, που προσελκύει επενδυτές πιο γρήγορα και απ΄οτι τα σκατά τις μύγες*. Με άλλα λόγια, ας ετοιμαστούμε να αποχαιρετήσουμε τα τελευταία ψήγματα άγριου φυσικού κόσμου. Όπου δεν έφτασαν οι μπουλντόζες της ανάπτυξης, θα φτάσουν τα μπόμπκατ του σχεδίου “ένα τρις δέντρα”.
Βέβαια, αντι για φύτεμα ενός τρις δέντρων θα μπορούσαν να προτείνουν την αύξηση των δασών κατά 30%. Απαγορεύοντας πχ τις κατασκευαστικές και εξορυκτικές δραστηριότητες στα δασικά οικοσυστήματα. Αφήνοντας οικοσυστήματα που έχουν δεχτεί έντονη ανθρωπογενή όχληση (υπερβόσκηση, πυρκαγιές, εξορύξεις) στην ησυχία τους, να ανακάμψουν μόνα τους και να παρέμβουν μόνο εκεί που η ζημιά είναι εκτεταμένη. Δε χρειάζεται άλλωστε να έχεις σπουδάσει για να αναγνωρίζεις τη διαφορά μεταξύ ενός δάσους και ενός συνόλου φυτεμένων δέντρων.
Αλλά βέβαια κάτι τέτοιο θα κόστιζε αρκετά λιγότερο απο τα 300 δις δολλάρια του εκτιμώμενου ποσού. Και δε θα επέτρεπε τους τόσο αγαπημένους για τον κατασκευαστικό τομέα παραλογισμούς, όπως πχ της cleantek που στηρίζει μεν το σχέδιο φύτευσης, αλλά μας λέει ότι δεν αρκεί: χρειάζεται να συνοδευτεί και απο εκτεταμένη φύτευση ανεμογεννητριών, για κάθε μια απο τις οποίες θα καταστραφούν δεκάδες στρέμματα δάσους και φυσικών οικοσυστημάτων.
Και εκεί βρίσκεται ίσως ο πυρήνας του προβλήματος. Όλος αυτός ο εσμός ειδικών και περισπούδαστων επιστημόνων είναι εθισμένος σε λύσεις που ενδυναμώνουν την αναγκαιότητα υπαρξής τους και που βέβαια παράγουν τον τόσο αγαπημένο για τον καπιταλισμό, διογκωμένο κύκλο εργασιών. Γνωρίζουν καλά ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η φυσική αναγέννηση ενός οικοσυστήματος είναι πολύ πιο αποδοτική απο οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση. Αυτοί ωστόσο θα επιμένουν να αναζητούν τις λύσεις σε περισσότερη παρέμβαση, σε μεταλλαγμένα φυτά που δε θα χρειάζονται όργωμα, ή που θα δεσμεύουν παραπάνω CO2, στη φύτευση πεύκων πάνω στα ήδη βλαστημένα πευκάκια, στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών ενέργειας χωρίς έκλυση CO2, αλλά που όμως καταστρέφουν τα δάση, στην εξύμνηση της νέας εξελιγμένης τεχνολογίας και απολύτως ασφαλούς και καθαρής πυρηνικής ενέργειας, μέχρι βέβαια να συμβεί η νέα φουκουσίμα. Όπως στο γνωστό ρατσιστικό ανέκδοτο, έχουν το πόδι τους πάνω στο λαιμό ενός ανθρώπου και τον πνίγουν στο ποτάμι και παράλληλα προσπαθούν να τον σώσουν με ολοένα και πιο κοστοβόρα γκάτζετς, χωρίς ούτε μια στιγμή να διανοηθούν να κάνουν το πιο απλό: να απομακρύνουν το πόδι τους απο το λαιμό του.
Αυτή η εμμονή με τη σωτηρία, του κλίματος, των δασών, του πλανήτη ολάκερου, είναι – πέρα απο το προφανές, ολότελα γελοία δηλαδή – βασικό στοιχείο νομιμοποίησης του επιστημονικού και τεχνικού επαγγελματικού κλάδου. Κατασκευάζουν την αφήγηση ενός κόσμου που καταρρέει, συχνά υπο το βάρος της ίδιας της ζωικοτητάς του, ώστε να μπορούν αυτοί να τον σώσουν. Όταν βέβαια είναι πασιφανές ότι σ΄ό,τι αφορά την τεχνοεπιστήμη, αυτό που προέχει είναι να μην κάνει και άλλα.
Όπως οι φιλόζωοι που θέλουν να σώσουν τα αδέσποτα, στειρωνοντάς τα μαζικά, έτσι και η σωτηρία τεχνικών, μηχανικών και επιστημόνων για το περιβάλλον, δεν προμηνύει τίποτε το καλό. Πρόκειται για αίτημα πολιτικής νομιμοποίησης δοκιμής, πάνω στην ταλαιπωρημένη καμπούρα αυτού του κόσμου, διαφόρων συναρπαστικών και αδρά αμοιβόμενων ιδεών, στην καλύτερη. Στην χειρότερη, δεν πρόκειται παρά για σχεδιασμό πλήρους καθυπόταξης του φυσικού κόσμου. Σε κάθε περίπτωση αυτό που επείγει πραγματικά είναι να αφήσουμε τα διάφορα επιστημονικά ιερατεία στις εσχατολογικές τους προβλέψεις και μακρυά απο οποιαδήποτε υλοποίηση αποφάσεων και τον φυσικό κόσμο, ένα μέρος του τουλάχιστον, στην ησυχία του.
*Οι επενδυτές στα χρόνια του νεοφιλελευθερισμού αντιμετωπίζουν το κράτος όπως κάποιοι επαναστατημένοι έφηβοι τους γονείς τους: όλο το κατηγορούν για παρεμβατικότητα και μάχονται για την απελευθερωσή τους απο τον έλεγχό του, αλλά όντας βασικά χλεχλέδες και ανίκανοι για οποιαδήποτε παραγωγική εργασία, στηρίζονται στο χαρτζηλίκι του, με τη μορφή επιδοτήσεων και, όταν συμβεί η στραβή, ανακεφαλαιοποιήσεων, για να επιβιώσουν.